1819. Η δολοφονία στο Μανχάιμ, του Αύγουστου φον Κότζεμπου και ο Καποδίστριας

Στις 23 Μαρτίου 1819, δολοφονήθηκε στο Μανχάιμ, ο φίλος του Γκαίτε, συγγραφέας και διευθυντής θεάτρου, Άουγκουστ φον Κότζεμπου.
Δράστης ήταν ο φοιτητής θεολογίας Καρλ Λούντβιχ Σάντ.
Ο Μετερνιχ , που πληροφορήθηκε αμέσως το γεγονός έγραψε στο ημερολόγιο του: «Σήμερα» στις πέντε το απόγευμα κτυπήθηκε, πολλές φορές, με στιλέτο, μέσα στο διαμέρισμά του, ο Ρώσος σύμβουλος του κράτους Κότζεμπου, που πέθανε από τα τραύματα. Ό φονιάς, είκοσι τεσσάρων χρονών, βγήκε τρέχοντας από το σπίτι, αλλά σταμάτησε μπροστά στην είσοδο και έμπηξε το στιλέτο στο στήθος του. 'Ακόμα ζει, αλλά βρίσκεται σε αφασία. Κατά το πιστοποιητικό έγγραφής του στο πανεπιστήμιο του Ερλάνγκεν, που ήταν στην τσέπη του σακακιού του, ονομάζεται Κάρολος Φρειδερίκος Σαντ και είναι, φοιτητής της Θεολογίας».

Ο Σάντ σκότωσε τον Αύγουστο φον Κότζεμπου επειδή προπαγάνδιζε κατά των «φιλελευθέρων ιδεών» και του εθνικιστικού ρεύματος που αναπτυσσόταν ραγδαία στα γερμανικά πανεπιστήμια.

Λίγο καιρό πριν τη δολοφονία του Κότζεμπου ,στα 1818, ο Καποδίστριας είχε θέσει σε κυκλοφορία στη Δρέσδη, ένα φυλλάδιο, που το είχε γράψει και το υπέγραφε ο στενός συνεργάτης του Στούρτζας, και που φυσικά το είχε εγκρίνει και ο Τσάρος, με το οποίο καταδικάζονταν τα εθνικιστικά κηρύγματα του Φίχτε που είχαν βρει μεγάλη απήχηση στους 13.000 φοιτητές των 21 γερμανικών πανεπιστημίων.

Μετά τη δολοφονία του Κότζμπουε , οι γερμανικές εφημερίδες της εποχής, έγραφαν, ότι το θύμα, ενεργούσε σε συνεργασία με τον Στούρτζα. Ο Στούρτζας είχε αποσταλεί στη Δρέσδη, από τον Καποδίστρια, μετά το συνέδριο του Άαχεν, ως « σταθμάρχης», για να συντονίζει τις εκεί ρωσικές ενέργειες στα πανεπιστήμια. Μόλις έμαθε ότι υπήρχε απόφαση και για τη δική του εκτέλεση , έφυγε γρήγορα πίσω στη Ρωσία.

Ο Κότζεμπου, πήγε στην Αυλή της Αγίας Πετρούπολης επί της Αικατερίνης το 1785 και διορίστηκε κυβερνήτης της Εσθονίας . Επέστρεψε στη Γερμανία το 1797, πήγε στη Βιέννη και τη Βαϊμάρη, και μετά επέστρεψε στη Ρωσία, όπου συνελήφθη, αλλά αποκαταστάθηκε από τον τσάρο Παύλο A’ που τον ονόμασε διευθυντή του γερμανικού αυτοκρατορικού θεάτρου της Αγίας Πετρούπολης. Μετα τη δολοφονία του Παύλου (1801), γύρισε στη Βαϊμάρη και μετά εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο –όπου ήταν της μόδας το αστικό δράμα.

Το 1816, ο Καποδίστριας είχε διορίσει τον Κότζεμπου ως πρόξενο της Ρωσίας στο Κένιξμπεργκ, (το σημερινό Καλίνιγκραντ), και οι «φιλελεύθεροι» τον κατηγορούσαν ως ρώσο πράκτορα.

Ο Κότζεμπου σαν Ρώσος πρόξενος , δούλευε κατά του γερμανικού εθνικιστικού κινήματος διότι οι Ρώσοι, δεν ήθελαν την ενοποίηση της Γερμανίας σε ένα Κράτος , γιατί έτσι, η Πρωσία, από σύμμαχος και ουσιαστικά δορυφόρος της Ρωσικής Αυλής, θα γινόταν μεγάλη δύναμη και πιθανότατα αντίπαλος .

Η δολοφονία του Κότζεμπου  προκάλεσε την αντίδραση των Ευρωπαίων ηγεμόνων, αποτελώντας την αιτία της λήψης μέτρων κατά τω ν φιλελευθέρων.

Αυτό το σκάνδαλο κατασκοπείας, του 19ου αιώνα, μας επιβεβαιώνει ότι ο Καποδίστριας δεν ήταν μόνο διπλωμάτης αλλά ταυτόχρονα και επικεφαλής της τσαρικής υπηρεσίας πληροφοριών. Της αυτοκρατορικής κατασκοπίας. Αυτό βέβαια δεν είναι σημερινή ανακάλυψη. Τον 19ο αιώνα η κατασκοπία και η αντικατασκοπία ήσαν εξάρτημα της διπλωματικής υπηρεσίας.

Έχουμε μάθει με αντανακλαστικό τρόπο θα έλεγα να διακρίνουμε τους πράκτορες των Άγγλων ή των Αυστριακών στα δραματικά γεγονότα της ελληνικής επανάστασης, αλλά δεν έχουμε περιλάβει στις οι ιστορικές παραμέτρους της επανάστασης ότι πράκτορες είχαν και οι Ρώσοι, πολλοί από τους οποίους ήταν Έλληνες και τους οποίους διηύθυνε και συντόνιζε ο Καποδίστριας, του οποίου οι πρώτες μεγάλες επιτυχίες , που τον βοήθησαν να ανέβει ραγδαία στη ρωσική ιεραρχία, ήταν στον τομέα τα κατασκοπίας.

Το επιτυχές δίκτυο συλλογής πληροφοριών που άρχισε να «στρώνει» από το Βουκουρέστι, παρείχε τη βάση των εκθέσεων που συνέτασσε ο Καποδίστριας, και οι οποίες του εξασφάλισαν την προσοχή του Τσάρου. Η πρώτη τοποθέτηση του Καποδίστρια τη Βιέννη, ως υπεράριθμου ακολούθου, εκτιμήθηκε από τους Αυστριακούς, σαν κατασκοπευτικού χαρακτήρα, ενώ και η μεγάλη «διπλωματική» του αποστολή στην Ελβετία, του ανατέθηκε , ακριβώς επειδή είχε αποδειχθεί καλός κατάσκοπος και όχι επειδή είχε καταξιωθεί σαν διπλωμάτης στον πόλεμο. Αυτός ο συνδυασμός, έκανε τον Τσάρο να τον θεωρήσει ως ,«τον δικό του Μέτερνιχ», και να του αναθέσει την ταυτόχρονη διεύθυνση της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής και της ρωσικής κατασκοπίας και αντικατασκοπίας.

Οι αναφορές για την εξωτερική ασφάλεια της αυτοκρατορίας , από το δίκτυο των «πρακτόρων», έφθαναν στον Καποδίστρια, καθώς και οι εκθέσεις της αστυνομίας για την δραστηριότητα των ξένων διπλωματικών αποστολών και των ξένων υπηκόων . Επομένως ήταν εντός των πλαισίων των υπηρεσιακών καθηκόντων του, να ενημερώνει τον Τσάρο για τις επαναστατικές κινήσεις των Ελλήνων . Όλοι οι πρόξενοι του 19ου αιώνα, που διορίζονταν κυρίως στα λιμάνια, ήσαν «σταθμάρχες» διπλωμάτες και κατάσκοποι ταυτόχρονα. Εκτός των «προξενικών πρακτόρων»,τους οποίους , χρησιμοποιούσαν για την βραχυπρόθεσμη συλλογή πληροφοριών αλλά και για «ειδικές επιχειρήσεις», ένας άλλος σημαντικός «κλάδος» κρατικών «αποστόλων», ήσαν οι «περιηγητές», τους οποίους έμπασε μαζικά στην εξωτερική της πολιτική, πρώτη η Αγγλία, τον 18ο αιώνα, εξαπολύοντας τους ,σ’ όλο τον κόσμο, για να συλλέγουν πληροφορίες και γνώσεις, και να δημιουργούν δίκτυα «φίλων της Μ. Βρετανίας». Διάλεγαν τους «περιηγητές», μεταξύ των «ταλαντούχων» αριστοκρατών, των επιστημόνων από «τζάκι», και των στρατιωτικών. Κάποιοι από αυτούς αξιοποιούσαν την «αποστολή» για τη δική τους επιστημονική έρευνα. Άλλοι ,μετά από χρόνια τύπωναν βιβλία « ταξιδιωτικών εντυπώσεων».

Η βασική δουλειά πάντως των περιηγητών, ήταν η κατασκοπία και η συλλογή πληροφοριών. Τέτοιος περιηγητής ήταν και ο Μπάυρον, που μετά μετατάχθηκε στο τμήμα των «φιλελλήνων» πρακτόρων. Το αγγλικό «παράδειγμα» ,ανταγωνίστηκαν οι Γάλλοι , και με λιγότερη επιτυχία οι Ρώσοι και οι Αυστριακοί. Η Εταιρεία των Φίλων του Γενους στηρίχθηκε τόσο στους λιγοστούς δικούς της «απόστολους», όσο και στους προξενικούς πράκτορες που διόριζε ο Καποδίστριας. Είναι χαρακτηριστική η διασταύρωση στο Ιάσιο των δύο μηχανισμών, όπου ένας επαναστάτης απόστολος, ο Γαλάτης, στρατολόγησε , τον υπάλληλο του ρωσικού προξενείου, Λεβέντη.

Ήδη έχουμε επισημάνει ορισμένα από τα πρόσωπα του εσωτερικού επαναστατικού μηχανισμού. Ν. Γαλάτης, Αθ.Τσακάλωφ, Αριστείδης Παπάς, Γ.Σέκερης, Ν.Σκουφάς, Π.Αναγνωστόπουλος, Παπαφλέσσας, , Χρ.Περραιβός, Ι.Φαρμάκης, Αναγνωσταράς, Χρυσοσπάθης, Δημητρακόπουλος, Μόστρας, Δεστούνης, Παπαρηγόπουλος, Λεβέντης.

ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΧΑΤΖΑΡΑΣ