Η Καταστροφή της Χίου

Ο Παντιάς Ροδοκανάκης και ο Νικόλαος Μυλωνάς αποτάθηκαν στο Δημήτριο Υψηλάντη για την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους. Ζήτησαν και βοήθεια από τις Σπέτσες , την Ύδρα και τα Ψαρά. Μεγάλη μερίδα όμως Χιωτών διαφωνούσαν λόγω των προνομίων που κατείχαν στο νησί. 

 Στις 27 Απριλίου 1821 ο Υδραίος Ιάκωβος Τομπάζης έφτασε στη Χίο με 25 πλοία με σκοπό να παρακινήσει τους Χιώτες να εξεγερθούν, και έστειλε μηνύματα στην ύπαιθρο και στα χωριά , γιατί γνώριζε την αντίθετη στάση των προκρίτων και των κατοίκων της πόλης. 

 Οι τρεις Δημογέροντες Μικές Βλαστός, Ιωάννης Πατρικούσης και Χατζή Πολυχρόνης Διοματάρης, πήγαν «στου Πασά τη βρύση» και επικοινώνησαν μαζί του κρυφά. Εξήγησαν τους λόγους που δεν μπορούσαν να δώσουν βοήθεια, επειδή ο περισσότερος πληθυσμός ήταν άοπλος , άπειρος και απροετοίμαστος. Επίσης του εξήγησαν ότι οι επιπτώσεις στον πληθυσμό των Ελλήνων κατοίκων της Χίου , όπως και των άλλων Χιωτών που είχαν εγκατασταθεί εκτός του νησιού στην Κωνσταντινούπολη, και στη Σμύρνη, θα ήταν τραγικές και παρακάλεσαν τον Τομπάζη να φύγει από το νησί. Μετά από 3 μέρες ο υδραίικος στόλος εγκατέλειψε το νησί. 

 Οι Τούρκοι που πληροφορήθηκαν το γεγονός της άφιξης των ελληνικών πλοίων έξω από το νησί, κάλεσαν τους Δημογέροντες για πληροφορίες και κάλεσαν 10 πρόκριτους και το μητροπολίτη Πλάτωνα με το διάκονό του Μακάριο Γαρρή, τους οποίουφυλάκισαν στη φυλακή του κάστρου. Επιπλέον οι Τούρκοι ζήτησαν από τους Χιώτες να παραδώσουν ό,τι όπλα είχαν και να μην κυκλοφορούν τις βραδινές ώρες. 

Τον Οκτώβρη του 1821 οι Τούρκοι του Χίο ζήτησαν βοήθεια από την Κωνσταντινούπολη και στάλθηκαν 1000 στρατιώτες . Το Ιανουάριο του 1822 τρεις Χιώτες πρόκριτοι, οι Θ. Ράλλης, Ι. Σκυλίτζης και Π. Ροδοκανάκης πήγαν στην Κωνσταντινούπολη ως όμηροι. 

 Το Σάββατο 11 Μαρτίου του 1822 ο Αρχηγός της επανάστασης στη Σάμο , Λυκούργος Λογοθέτης, αποβιβάστηκε στη Χίο με το Χιώτη Μπουρνιά και με 2500-4άνδρες. 

Ο στόλος της Σάμου ήταν 8 μπρίκια και 30 βοηθητικά. Η απόβαση του Λογοθέτη έγινε ταυτόχρονα στον κόλπο της Αγίας Ελένης και στην Αγκάλη. Στο εν τω μεταξύ είχαν ειδοποιηθεί αρκετοί Χιώτες , οι οποίοι έσπευσαν να ενωθούν με τους άνδρες του Λογοθέτη.

 Ο Βαχήτ Πασάς έστειλε εναντίον τους δύο σώματα στρατού.

 Ένα να για να εμποδίσει την απόβαση και ένα άλλο στον Κάμπο, για να πλευροκοπήσει την αποβατική δύναμη του Λογοθέτη. 

 Οι εισβολείς επικράτησαν και οι Τούρκοι κλείστηκαν στο κάστρο. 

 Ο Μπουρνιάς με τους στρατιώτες του επιτέθηκαν στους Τούρκους από το Παλαιόκαστρο και από το ύψωμα της Παναγίας Τουρλωτής οι Σαμιώτες βομβάρδιζαν τη Πόλη. Άλλοι επαναστάτες οχυρώθηκαν στο στο λόφο «Ασωμάτων»(Ευαγγελίστρια) και στον Κάτω Γιαλό. Πολλοί πλούσιοι Χιώτες έφυγαν από το νησί και πήγαν απέναντι .Μόλις έμαθαν στην Κωνσταντινούπολη τα γεγονότα έστειλαν τον Τουρκικό στόλο με ναύαρχο τον Καρά Αλή. Στις 30 Μαρτίου 1822 ο Τουρκικός στόλος (46 πλοία και 7000 στρατιώτες) εμφανίστηκε στα βόρεια του νησιού. Τότε οι Τούρκοι βγηκαν από το Κάστρο Ο Λογοθέτης και ο Μπουρνιάς υποχώρησαν προς το εσωτερικό του νησιού . 

Τη Μεγάλη Παρασκευή, 31 Μαρτίου 1822, κάηκε ο ναός της Τουρλωτής. Ο Βαχήτ Πασάς ανακοίνωσε τη διαταγή του σουλτάνο να θανατώνονται αγόρια και άνδρες άνω των 12 ετών , και οι γυναίκες άνω των 40 ετών, Τα κορίτσια και οι γυναίκες από 3 έως 40 ετών και τα αγόρια από 3 έως 12 ετών θα πουλιόνταν σαν σκλάβοι .Θα γλίτωναν μόνο όσοι ασπάζονταν το μωαμεθανισμό. 

Από εκείνη τη μέρα και για 4 μήνες έφταναν Τούρκοι από τις απέναντι Τουρκικές ακτές με σκοπό το φόνο, τη λεηλασία και τα λάφυρα. Υπολογίζεται ότι κατέφθασαν 40.000 Τούρκοι άτακτοι. 

Οι περισσότεροι Χιώτες άρχισαν να μετακινούνται προς το εσωτερικό του νησιού .Τα καταφύγιά τους ήταν αρχικά οι Καρυές, το Αίπος, η Νέα Μονή, το μοναστήρι του Αγίου Μηνά και ο Άγιος Γεώργιος ο Συκούσης. Το Μεγάλο Σάββατο, 1η Απριλίου 1822 κάηκε η Σχολή της Χίου. 

Στις 2 Απριλίου 1822 την Κυριακή του Πάσχα μπήκαν οι Τούρκοι στο μοναστήρι του Αγίου Μηνά και έσφαξανπ άνω από 3000 Χιώτες που είχαν κρυφτεί..Την ίδια μέρα εγιεν ξαι η σφαγη της Νεας Μονης. 

 Οι Σαμιώτες εγκατέλειψαν τη Χίο και έφυγαν προς τα Ψαρά. 

Την Τετάρτη 5 Απριλίου του 1822 βγάζει ανακοίνωση ο Καρά Αλής , πως όσοι Χιώτες παραδώσουν τα όπλα τους και επιστρέψουν στην πόλη , θα αφεθούν ελεύθεροι. Μάλιστα εξασφάλισαν οι Τούρκοι και επιστολή του φυλακισμένου Μητροπολίτη και των Δημογερόντων , η οποία ανέφερε τις ειλικρινές προθέσεις των Τούρκων. Οι πρόξενοι της Αγγλίας , της Αυστρίας και της Γαλλίας ανέλαβαν να μεταφέρουν την πρόταση στους Χιώτες και να τους πείσουν. 

Οι Χιώτες εμπιστεύθηκαν τους πρόξενους και άρχισαν να επιστρέφουν και να παραδίδουν τα όπλα τους. Βέβαια, όπως ήταν αναμενόμενο, οι Τούρκοι αθέτησαν το λόγο τους και άρχισαν να σφάζουν όσους κατέβαιναν στην πόλη. Η μεγάλη σφαγή συνεχίστηκε και στην κεντρική Χίο (Βροντάδο , Πιτυός, Θυμιανά και μετά Βορειόχωρα). 

 Στο ακρωτήρι του Κάβο Μελανιός, απέναντι από τα Ψαρά βρήκαν καταφύγιο περίπου 10.000 Χιώτες και περίμεναν τα ψαριανά πλοία να τους μεταφέρουν στα Ψαρά. Δυστυχώς όμως η μεγάλη θαλασσοταραχή τους στάθηκε εμπόδιο και σφαγιάσθηκαν σχεδόν όλοι από τους Τούρκους με απερίγραπτη λύσσα. Ήταν τόσο πολύ το αίμα των αθώων, που η θάλασσα «μελάνιασε» γύρω από τον κάβο και την παραλία.

 Στις 18 Απριλίου στην Κωνσταντινούπολη αποκεφαλίστηκαν οι 3 Χιώτες όμηροι (Ράλλης, Σκυλίτζης , Ροδοκανάκης και άλλοι 60 επιφανείς Χιώτες. Στις 23 Απριλίου του 1822 απαγχονίστηκαν στην τάφρο του Κάστρου της πόλης ο μητροπολίτης Πλάτων , ο διάκονός του Γαρρής και 9 πρόκριτοι. Στη συνέχεια απαγχονίστηκαν και οι φυλακισμένοι.δημογέροντες ανά δέκα.Λίγες μέρες μετά την καταστροφή , σχεδιάστηκε ναυτική επίθεση του στόλου των τριών ναυτικών νησιών εναντίον του Τουρκικού στόλου στο στενό του Τσεσμέ. Στις 18 Μαΐου πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίθεση . Οι έλληνες έκαναν αρκετές ζημιές στον Τούρκικό στόλο , αλλά απέτυχαν να πυρπολήσουν τη ναυαρχίδα του Καρά Αλή. 

Την 1η Ιουνίου του 1822 ο Κωνσταντίνος Κανάρης μαζί με τον Ανδρέα Πιπίνο και 40 ψαριανούς ξεκίνησαν από τα Ψαρά με 2 πυρπολικά και 4 περιπολικά πλοία και αφού μετάλαβαν των Αχράντων Μυστηρίων , μπήκαν στο στενό της Χίου με βόρειο άνεμο. Κρύφτηκαν και περίμεναν να βραδιάσει. Τέλειωνε τότε το ραμαζάνι των Τούρκων και ξεκινούσε η γιορτή του μπαϊραμιού. Στην τουρκική ναυαρχίδα επικρατούσε χαρά και κέφι με πολλούς καλεσμένους και κάποιες δυστυχισμένες αιχμάλωτες, περίπου 2000 άτομα. Τότε τα δύο πυρπολικά κατάφεραν να μπουν ανάμεσα στα τουρκικά πλοία. Ο Κανάρης κατευθύνθηκε κατά την ναυαρχίδας του Καρά Αλή , ενώ ο Πιπίνος κατά της υποναυαρχίδας. 

Ο Κανάρης τα κατάφερε να πυρπολήσει την ναυαρχίδα , ενώ ο Πιπίνος δεν τα κατάφερε , γιατί βιάστηκε και έγινε αντιληπτός από τους Τούρκους. Η ναυαρχίδα όμως τυλίχθηκε στις φλόγες και μετά ανατινάχθηκε , σκοτώνοντας και τον Καρά Αλή. 

Στις 7 Ιουνίου εξαπολύεται και τρίτο γιουρούσι των μαινόμενων Τούρκων στα Μαστιχοχώρια και ολοκληρώνεται η καταστροφή του νησιού. Το νησί ερημώθηκε. 

Οι Τούρκοι έφεραν από τον Τσεσμέ άλλους 600 Χριστιανούς για να μαζέψουν τη μαστίχα. Αυτοί όμως αγνοούσαν την καλλιέργειά της και οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να αφήσουν ελεύθερους αρκετούς Μαστιχοχωρίτες για να καλλιεργήσουν τους σχίνους.

 Μετά την καταστροφή, από τους 117.000 Χριστιανούς που ήταν ο τότε πληθυσμός της Χίου , έμειναν περίπου 1800 -2000 άνθρωποι. 21.000 ήταν οι φυγάδες(κατέφυγαν στα Ψαρά, Τήνο, Σύρο, Άνδρο, Αγκώνα, Τεργέστη, Μασσαλία, Οδησσό, Μάλτα, Λονδίνο) και 52.000 οι αιχμάλωτοι. Υπολογίζουμε δηλαδή ότι σφαγιάσθηκαν περίπου 52.000 Χιώτες. 

Η καταστροφή της Χίου συγκλόνισε όχι μόνο τον Ελληνισμό , αλλά και όλη την Ευρώπη. Οι εφημερίδες έγραφαν άρθρα εκφράζοντας τον αποτροπιασμό τους για τη μεγάλη σφαγή. Βιβλία κυκλοφορούσαν στην Αγγλία, Γαλλία , Γερμανία και οι φιλέλληνες προσπαθούσαν να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη για να βοηθήσουν τα θύματα.

 Από τη μεγάλη σφαγή της Χίου εμπνεύστηκε ο μεγάλος Γάλλος ζωγράφος Ντελακρουά και ο Βίκτωρ Ουγκώ στο ποίημά του «Το Ελληνόπαιδο».