Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου 2019

Ο ρωσικός -τουρκικός πόλεμος του 1768 -1774

Ο σουλτάνος Μουσταφά Γ κήρυξε πόλεμο στη Ρωσία στις 26 Σεπτεμβρίου 1768. Αυτός ήταν 5ος ρωσο -τούρκικος πόλεμος. 
Την αφορμή την έδωσαν οι Πολωνοί με την Ένωση των Πολωνών Ευγενών, που κηρυχθηκε στο Φρούριο του Μπαρ στην Ποντόλια για να υπερασπιστούν την εσωτερική και την εξωτερική ανεξαρτησία της πολωνο-λιθουανικής Κοινοπολιτείας έναντι της ρωσικής επιρροής και κατά του βασιλιά Στάνισλας Β Αυγούστουκαι των «μεταρρυθμιστών» που προσπαθούσαν να περιορίσουν την εξουσία των πλούσιων μεγιστάνων της Κοινοπολιτείας. Μεταξύ των ιδρυτών της Συνομοσπονδίας ήταν οι μεγιστάνες Άνταμ Στάνισλας Κρασίνσκι , ο Μίχαλ Κρασίνσκι, ο επίσκοπος του Καμιένιετς , ο Κάζιμιρ Πουλάσκι, που αφού πολέμησε εναντίον των Ρώσων μετά τον διαμελισμό της Πολωνίας κατέφυγε στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, και πέρασε τον Ατλαντικό για να πολεμήσει τους Βρετανούς. 
Εκεί οργάνωσε το ιππικό των Αμερικανών και έπεσε μαχόμενος στη μάχη της Σαβάνα το 1783. Και ακόμα τα παιδιά της συγγραφέως και δραματουργού Φρανσίσκας Ούρσουλας Ρατζιβίλοβα και του Μίχαλ Καζίμιερζ Ράτζιβιλ, που ήταν η κεφαλή γνωστής και πολύ πλούσιας οικογένειας της χώρας. Καρπός του γάμου ήταν ο Κάρολ Στάνισλαβ Ρατζίβιλ, ο δίδυμος αδελφός του, Γιάνους Ταντέους.
 Οι Πολωνοί ευγενείς πολέμησαν εναντίον του ρωσικού προτεκτοράτου που ειχε επιβάλει η Αικατερίνη το 1768 . Η Ρωσική επέμβαση οδήγησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία να κηρύξει πόλεμο στη Ρωσία. Το πρόσχημα του πολέμου ήταν ότι το σύνταγμα των Κοζάκων που εισήλθαν στην Πολωνία έσφαξαν το πληθυσμό της Μπάλτα της Ουκρανίας .
Οι Οθωμανοί στηρίζονταν στον «διμέτωπο» αγώνα πουθα υποχρέωναν του Ρώσους με τους συμμαχους τους Πολωνούς. 
Η Ρωσία όμως υποστηρίχθηκε στον πόλεμο από την Πρωσία και τον Φρειδερίκο. Η Πολωνική Συνομοσπονδία ηττήθηκε από τον Ρώσο Στρατηγό Αλεξάντερ Σουβαρόφ, ο οποίος στη συνέχεια στράφηκε στο νότιο μέτωπο για να βοηθήσει το Στρατάρχη Πιότρ Ρουμιάντσεφ -Σαντουνάβσκι, ο οποίος υπέστη βαριές απώλειες κατά την πρωτη φάση του πολέμου. 
Η κατάσταση στο ρωσικό -Οθωμανικό μέτωπο άλλξε προς όφελος των Ρώσων, μετά την είσοδο στη μάχη των ρωσικών -Πρωσικών συμμαχικών στρατευμάτων υπό τον Πρίγκιπα Αλεξέι Ορλόφ.

Παρασκευή 20 Σεπτεμβρίου 2019

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΣΑΛΩΝΩΝ ΚΑΙ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ ΠΡΟΣ ΥΔΡΑΙΟΥΣ-ΣΠΕΤΣΙΩΤΕΣ

Οι κάτοικοι των Σαλώνων και του Γαλαξειδίου, προβλέποντας τον κίνδυνο λόγω της αποχώρησης από τον Κορινθιακό  των πλοίων Υδροσπετσιώτικων πλοίων έστειλαν τρεις επιστολές, προς τους Υδραίους  και τους Σπετσιώτες εκθέτοντας την κατάσταση στην περιοχή και ζητώντας βοήθεια. Η πρώτη στις 10 Ιουνίου, η δεύτερη στις 15 Ιουνίου, και τρίτη 17 Ιουνίου. (Το Πραξικόπημα των Τουρκοκυκοκυραίων στην Ύδρα κατά των Φιλογενών είχε γίνει στις 22 Μάϊου. ακολουθεί η τρίτη και τελευταία επιστολή προς Υδραίους - Σπετσιώτες..

" Ανδρείοι φιλογενέστατοι αδελφοί Υδριώται και Σπετσιώται. Εψές με τους ιδικούς σας καπετάν Αναστάση και καπετάν Λάζαρο, όπου αυτοί είχαν φέρει το ψωμί, σας εγράψαμεν τον ανέλπιστον μισευμόν των καραβιών σας από Έπαχτον έξω από ένα της κυρίας Μπουμπουλίνας, όπου αυτό έμεινεν εξ αιτίας οπού έλειπεν εις Βοστίτζαν και δεν επρόφτασε, με το να κατέφθασεν ένδοθεν ο μαϊστρος και σήμερον σας ειδοποιούμεν τα επώδυνα αποτελέσματα της φυγής των, οπού κατά τούτας ταις στιγμαίς βεβαίως εμάθαμεν. Το λοιπόν άμα εξεμπουκάρισαν, ευθύς οι εχθροί εκίνησαν μίαν γαλιόταν διά το καστέλλι το Μωραϊτικο και εκεί εφόρτωσεν αρκετούς Αρβανίτες και τους έβγαλεν εις Έπαχτον και αμέσως αυτοί και άλλοι από το κάστρο, ενωθέντες κατά των ιδικών μας, οι οποίοι ήσαν πλησίον του κάστρου και με την συμμαχίαν των καραβιών αρκετοί, και τώρα ανίκανοι, και διά τούτο οι εχθροί όντες περισσοί τους εκινήγησαν έως δύο ώρες τοποθεσίαν βουνίσια ονομαζόμενοιν Σουλί. Εις αυτήν την εφόρμισιν ξέμαρκα από το κάστρο εις μίαν οι εχθροί μας εφόνευσαν ολίγους από τους θεριστάς, εις το αναμεταξύ και οι ιδικοί μας έπιασαν μόνον ζωντανόν ένα Τούρκον, 
ο οποίος ομολόγησεν ότι οι έγκλειστοι εχθροί μας ήτον πολλά στενοχωρημένοι από τροφάς και άλευρα και ψωμί δεν είχαν παντελώς. 
Ολίγο αραποσίτι είχαν και από αυτό έβραζαν και έτρωγαν από το οποίον τους επήγαινεν αίμα και εις τοιαύτην κατάστασιν ευρισκόμενοι ήτον υποχρεωμένοι μετ' ολίγας ημέρας, αν δεν τους επρόφθανε βοήθεια, να παραδοθούν. 
Ιδού η φυγή τους τι επροξένησε. 
Στοχασθήτε ακόμη και τι άλλα δεινότερα αποτελέσματα εντός ολίγου μέλλουν να προξενήσουν εις άμετρον πλήθος ψυχών. Από την παρόμοιαν περίστασιν την τόσο δεινήν, από το άλλο μέρος και από την πεποίθησην των εν Επάχτω καραβιών σας όλα τα αδύνατα μέρη, γυναίκες, παιδιά και γέροντες από τα μέρη της Λειβαδιάς και Σαλώνων, όσα επλησίαζον μάλλον εις τη θάλασσα, κατέφυγον εις τον τόπο μας και εις τα νησιά του κόλπου μας τα οποία εγέμισαν από ανθρώπους και τώρα οπού έφυγαν τα καράβια σας άλλαξεν η ελπίδα μας εις τόσην απελπισίαν και ώραν την ώραν προσμένομεν τον θάνατον, τον οποίον συμπαιρένομεν άφευκτον εξ αιτίας τοιαύτοις. 
Το Κάρλελι, Αρτινό, Άγραφα, Ασπροπόταμο, Μέτζοβο και κείθεν Γιαννιώτικο, Σουλιώτικο εώς τα σύνορα της Πρέβεζας, αυτοί όλοι είναι διορισμένοι συμφώνως να χτυπήσουν το ορδί το εχθρικό εις Πρέβεζαν και Ιωάννινα. Και μεις Λιδωρικιομαλανδρινιώτες, Κραβαρίτες, Σαλωνίτες, Λειβαδίτες και Ταλαντιαίοι μένομεν αβοήθητοι από τους ρηθέντας, και μόνοι μας κάνει χρεία να πολεμήσομεν και να αντισταθόμεν των εις τα μέρη μας εχθρόν, τους οποίους η τύχη μας τους έφερε πολλούς και από τους δυνατώτερους και μάλιστα με περισσήν καβαλερίαν και κανονισμόν σχεδόν τακτικόν, και έξω από εκείνους της Λειβαδίας έχομεν υπέρ τους 1700 μικτούς πεζούραν και καβαλερίαν εις Πατρατσίκι και άλλους τόσους εις Καρπενήσι παρομοίως. Τώρα οπόταν η θάλασσα της Πάτρας και εκείνη του κόλπου μας διά τους εχθρούς μας είναι ανοιχτή, αν από τους Αρβανίτες υπέρ τας 4 χιλιάδες, όπου ευρίσκονται εις Μωρέα και μάλιστα εις Πάτραν και καστέλλι, ριχτούν δώθε, καθώς το μελετούν οι εχθροί, ως επιβεβαιώθημεν από ένα χριστιανόν όπου χθες έφυγεν από το κάστρο του Επάχτου προς ημάς και βγουν και δύο χιλιάδες εις Έπαχτον, τότε αυτοί από το ένα μέρος εκείνοι του Καρπενησίου και Πατρατσικιού από το άλλο και οι πασσάδες της Λειβαδιάς από κει και τα καράβια από τη θάλασσαν, τότε στοχασθήτε οπού κίνδυνος είναι να χαλαστεί όλος τούτος ο τόπος, να περάσουν και εις Μωρέαν και να ανατραπούν όλα. Τότε οι τόσες ψυχές που κατέφυγαν εις τα παραθαλάσσια και νησιά ως είπαμεν βεβαιότατα εξολοθρεύονται. Διά τούτο όλοι θερμοίς δάκρυσι σας παρακαλούμεν προφθάσετέ μας με την εξαποστολήν άλλων καραβιών σας. Λυπηθήτε, αδελφοί, καν τόσα ανήλικα, όπου αν γλυτώσουν έχουν να γίνουν καλοί χριστιανοί και τιμημένοι άνθρωποι με την καλήν αγωγήν όπου τάζει η ελευθερία, και πατέρας έχουν να ονομάσουν εσάς καθώς και σωτήρας τους. Εις το χέρι σας, αδέλφια, στέκεται να λάβετε ή στέφανον αμάραντον της δόξης με την πρόφθασίν σας ή το εναντίον με την οκνηρίαν σας, όπου τούτο ποτέ δεν ταιριάζει εις εσάς με το να εφανήτε πάντοτε ξεχωριστοί και εις την φιλογένειαν και εις την πρόφθασιν. Και αν το κρίνετε εύλογον κάμετε να μας έλθουν κατά το μέρος της Λειβαδιάς στεριανή βοήθεια από Άνδρον και λοιπά γειτονεύοντα νησιά όση περισσοτέρα δυνηθήτε. Γλυτώσατέ μας, γλυτώσατέ μας, προφθάσατέ μας εν τάχει διά να έχωμεν και άλλες φορές να σας γράφωμεν. Έλεος… , έλεος… , έλεος…, άνδρες Υδριώται και Σπετσιώται. Σας προσκυνούμεν και σας ασπαζόμεθα αδελφοί σας εν Χριστώ εγκάτοικοι Σαλώνων και Γαλαξειδίου. 
Γαλαξείδι, 17 Ιουνίου 1821

ΥΓ. Οι"εγκάτοικοι Σαλώνων και Γαλαξειδίου", δεν είχαν σαφή εικόνα της πολιτικής αλλαγής στην Ύδρα, και αυτό φαίνεται από την προσφώνηση "Φιλογενέστατοι αδελφοί" προς τους Τουρκονοικοκυραίους της Ύδρας. 
ΣΠΥΡΟΣ ΧΑΤΖΑΡΑΣ

Πέμπτη 19 Σεπτεμβρίου 2019

Ο Φιλογενέστατος Παπαδιαμαντόπουλος πριν εμφανιστεί ο Φλέσσας με το γράμμα του Αρχηγού

Στο Γαλαξείδι, συνήλθαν μυστικά περί τας αρχάς του έτους 1821, κατά πρόσκλησίν του κου Ιωάννη Παπαδιαμαντοπούλου, οι Οδυσσέας Ανδρούτσος, Ησαΐας επίσκοπος Σαλώνων , Πανουργιάς, Γκούρας, και λοιποί οπλαρχηγοί και πρόκριτοι της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, και αποφάσισαν περί της από κοινού συμπράξεως μετά των Πελοποννησίων, προς ευόδωσιν της μελετωμένης επαναστάσεως. 
Ο Πανουργιάς έλαβε 14 χιλιάδες γρόσια προς στρατολόγηση κατά την υπάρχουσα απόδειξίν του, και εις Λιβαδειάν(1), Δίστομον, Υπάτην, Καρπενήσιον έστειλαν αρκετά βαρέλια πυρίτιδος, και άλλα πολεμοφόδια κατά τας σωζομένας αποδείξεις, ίνα χρησιμεύσουν προς τον ιερόν αγώνα.
 Εις Λεβαδείαν έστειλαν και δυο κανόνια. 
Στη συνέχεια ακολουθεί η επιστολή του Οδυσσέα Ανδρούτσου προς τους Γαλαξειδιώτες. 22 Μαρτίου 1821. …………  
" Αγαπητοί μου Γαλαξιδιώται. Ήτανε βέβαια από τον Θεό γραμμένο να δράξωμαι τα άρματα μία ημέρα και να χυθούμε κατεπάνω στους τυράννους μας, που τόσα χρόνια ανελεήμονα μας τυραγνεύουν. Τι τη θέλουμε, βρε αδέρφια, τούτη την πολυπικραμένη ζωή, να ζούμε απο κάτω στη σκλαβιά και το σπαθί των Τούρκων ν' ακονιέται εις τα κεφάλια μας; Δεν τηράτε που τίποτα δεν μας απόμεινε; Οι εκκλησίες μας γενίκανε τζαμιά και αχούρια των Τούρκων. Κανένας δεν μπορεί να πει πως τάχα έχει τίποτα εδικό του, γιατί το ταχύ βρίσκεται φτωχός, σα διακονιάρης στη στράτα. Οι φαμελιές μας και τα παιδιά μας είναι στα χέρια και στη διάκριση των Τούρκων. Τίποτα, αδέρφια, δε μας έμεινε. Δεν είναι πρέπον να σταυρώσουμε τα χέρια και να τηράμε τον ουρανό. Ο Θεός μας έδωσε χέρια, γνώση και νου. Ας ρωτήσουμε την καρδιά μας και ότι μας απανταχαίνει ας το βάλωμε γρήγορα σε πράξιν και ας είμεθα, αδέρφια, βέβαιοι το πως ο Χριστός μας ο πολυαγαπημένος θα βάλει το χέρι απάνω μας. Ό,τι θα κάμωμε, πρέποντας είναι να το κάμωμε, μιαν ώρα αρχήτερα, γιατί ύστερα θα χτυπάμε το κεφάλι μας. Τώρα η Τουρκία είναι μπερδεμένη σε πολέμους και δεν έχει ασκέρια να στείλει καταπάνω μας. Ας ωφελιθώμεν από την περίσταση, όπου ο Θεός ακούοντας τα δίκαια παράπονά μας έστειλε διά ελόγου μας. Μία ώρα πρέποντας είναι να ξεσπάσει αυτό το μαράζι, όπου μας τρώγει την καρδιά. Στα άρματα, αδέλφια, ή να ξασκλαβωθούμε ή να πεθάνουμε. Και βέβαια καλύτερο θάνατο δε μπορεί να προτιμήσει κάθε χριστιανός και Έλληνας. Εγώ, καθώς το γνωρίζετε καλότατα, αγαπητοί μου Γαλαξιδιώται, εμπορώ να ζήσω βασιλικά, με πλούτη, τιμές και δόξα. Οι Τούρκοι ό,τι και να ζητήσω μου το δίνουνε παρακαλώντας. Γιατί το σπαθί του Οδυσσέα δε χορατεύει. Έπειτα κοντά στα άλλα ενθυμούνται τον πατέρα μου, που τους εζεμάτησε. Μα σας λέγω την πάσαν αλήθεια, αδέρφια. Δε θέλω εγώ μονάχα να καλοπερνώ και το γένος μου να βογγά στη σκλαβιά. Μου καίγεται η καρδιά μου σα βλέπω και συλλογιούμαι πως ακόμα οι Τούρκοι μας τυραγνεύουν. Από το Μοριά μου στείλανε γράμματα, πως είναι τα πάντα έτοιμα. Εγώ είμαι στο ποδάρι με τα παλικάρια μου. Μα θέλω πρώτα να είμαι βέβαιος το πως θα με ακολουθήσετε κι εσείς. Αν εσείς κάμετε αρχή από τη μια μεριά, εγώ απ' την άλλη, θα σηκωθεί όλη η Ρούμελη. Γιατί ο κόσμος φοβάται. Μα σαν ιδή ελόγουσας, που έχετε τα καράβια και ξέρετε καλύτερα τα πράγματα το πως σηκώνεται το μπαϊράκι, θε να τελειώσει ότι καλύτερο το πράγμα. Περιμένω απόκρισι με τον ίδιο που φέρνει το γράμμα μου. Τη μπαρούτη και τα βόλια τα έλαβα και τα εμοίρασα. Να με οικονομήσετε και στουρνάρια και αν σας περισσεύει και άλλη μπαρούτη να μου στείλετε, γιατί θα τη δώσω στους Πατρατσικιώτας. Του Πανουριά τα λόγια μην τα πολυακούτε. Είναι φοβιτσιάρης. Μα σαν το σηκώσουμε εμείς, αλλέως δεν μπορεί να πράξη πάρεξ να έρθει με το μέρος μας. Αύριο το βράδυ να έρθει ένας στο μοναστήρι και θα εύρει τον Γκούραν για να μιλήσει σαν να ήμουνα εγώ ο ίδιος. Τον Γκούρα να τον αγαπάτε. Είναι παιδί δικό μας και καλό παλικάρι. Χαιρετίσματα σ' όλους πέρα και πέρα. Σας χαιρετώ και σας γλυκοφιλώ Οδυσσέας Ανδρούτσος. 22 Μαρτίου 1821" …………………………. 
Από την έρευνα του Κωνσταντίνου Ζέρβα 

Η επιστολή του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε’ προς τον Μητροπολίτη Σαλώνων Ησαΐα.

"Τω επισκόπω Σαλώνων: Θεοφιλέστατε Επίσκοπε και αδελφέ Ησαϊα. Γρηγόριος κλπ.
 Αμφοτέρας τας τιμίας επιστολάς διά του αγαθού πατριώτου καπετάνου Φούντα, Γαλαξιδιώτου, ασφάλώς εδεξάμην και των εν αυταίς τιμίων σου λόγων έγνων. 
Εχεμυθείας, αδελφέ, μεγίστη χρεία και προφύλαξις περί παν διάβημα, οι γαρ χρόνοι πονηροί εισί και εν τοις φιλοπατριώταις εστί και μοχθηρόν ζύμη, αφ ης, ως ψωραλέου προβάτου, φυλάττεσθε. Κακόν γαρ πολλοί μηχανώνται διά το της φιλοπλουτίας έγκλημα. Διό την αγαθήν εξελέξω μερίδα, κοινολόγων μοι, εμπιστευμένοις πατριώταις, τα εχεμυθείας δεόμενα. 
Οι Γαλαξιδιώται, οις συνεχώς επιστέλλεις μοι, πεφροντισμένως ενεργούσι, και αφ ων έγνων αδύνατον αντί παντός τιμίου ουδ' ελάχιστον λόγον έρκος οδόντων φυγείν ,oυ μόνον τα Σα, αλλά και τα των εν Μωρέα αδελφών γράμματα κομίζουσί μοι. 
Η του Παπανδρέου πράξις πατριωτική μεν τοις γινώσκουσι τα μύχια, κατακρίνουσι δε οι μη ειδότες τον άνδρα. Κρυφά υπερασπίζου αυτόν, εν φανερό δ' αγνοίαν υποκρίνου, εστί δ' ότε και επίκρινε τοις θεοσεβέσιν αδελφοίς και αλλοφύλοις, ιδία πράϋνον τον βεζύρην λόγοις και υπόσχεσιν, αλλά μη παραδοθήτω εις λέοντος στόμα. 
Άσπασαι συν ταις εμαίς ευχαίς τους ανδρείους αδελφούς, προτρέπον εις κρυψίνοιαν δια τον φόβον των Ιουδαίων. Ανδρωθήτωσαν ώςπερ λέοντες και η ευλογία του Κυρίου κρατυνεί αυτούς, εγγύς δε εστί το του Σωτήρος πάσχα. Αι ευχαί της εμής μετριότητος επί της κεφαλής σου, αδελφέ μου Ησαϊα. Γεώργει ακαμάτως και όλβια γεώργια δώσει σοι Πανύψιστος. Κωνσταντινούπολις 20 Δεκεμβρίου 1820 Γρηγόριος" 

Από την έρευνα του Κωνσταντίνου Ζέρβα 

Αφιέρωμα στην καταστροφή του Γαλαξιδίου από την Εταιρεία της Ανατολής

Εν όψει της επετείου του ολοκαυτώματος του Γαλαξείδιου, την 22 -23 Σεπτεμβρίου του 1821, θα δημοσιεύσω τμηματικά την εργασία που συνέταξε ο Κωνσταντίνος Ζέρβας που ερεύνησε τα υπάρχοντα ντοκουμέντα μαζί με τον κ. Παναγιώτη Κούκο, και τον κ. Ευστάθιο Μαρματάκη. Τα «υλικά» θα αναρτηθούν ξεχωριστά, μπλόγκ, https://kapodistrias1821.blogspot.com 

Του Κωνσταντίνου Ζέρβα 

 (….) Τα Γαλαξειδιώτικα πλοία απέκλεισαν τη Ναύπακτο για δεύτερη φορά, αφού ενισχυθήκαν με το πλοίο του Μανόλη Ορλώφ που ήρθε από της Σπέτσες, καθώς και με στρατό ξηράς του Δημητρίου Μακρή που ήρθε από την Αιτωλία. 
Το διάστημα εκείνο, και ενώ οι Γαλαξειδιώτες βρίσκονταν στη Ναύπακτο, ο οπλαρχηγός τους Ιωάννης Μητρόπουλος δολοφονείται στο σπίτι του, στον Χηρόλακα. Μπορούμε να πούμε να πούμε ότι είναι η πρώτη πολιτική δολοφονία από την έναρξη του αγώνα. 
Ο Ιωάννης Μητρόπουλος και πολεμικά – με το σπαθί του – είχε βοηθήσει όσο λίγοι τον αγώνα, αλλά και προπαγανδιστικά, με την εικόνα του, έργο του Louis Dupre, που κυκλοφορούσε σε χιλιάδες αντίτυπα στην Ευρώπη – σαν δείγμα της Ελληνικής λεβεντιάς – και συγκλόνιζε τις πυρωμένες καρδίες όλων εκείνων, που παραστέκονταν – υλικά και ηθικά – στον ιερό αγώνα των Ελλήνων. 
Ο αποκλεισμός της Ναύπακτου κράτησε τρεις μήνες μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου 1821. 
Τότε τα Γαλαξειδιώτικα πλοία γυρίσαν πίσω για να υπερασπιστούν την πόλη τους από την τουρκική αρμάδα, που είχε μπει στον Πατραϊκό κόλπο πλέοντας στο Αιγαίο ανενόχλητα, καθόσον τα πλοία των νησιών είχαν αποσυρθεί από τον ναυτικό αγώνα από της 9 Αυγούστου 1821. 
Η σπουδαία προσφορά του Γαλαξειδίου στον ιερό αγώνα, ώθησε τους Τούρκους να λάβουν την απόφαση να απαλλαγούν από το Γαλαξείδι, το οποίο το θεωρούσαν το μοναδικό σοβαρό αντίπαλο στον Κορινθιακό κόλπο. 
Λίγες μέρες πριν την καταστροφή, κατέπλευσε στο Γαλαξείδι σκάφος με 300 καλά οπλισμένους άνδρες με επικεφαλής τον Μαυροκορδάτο, τον Νέγρη, τον Κατακουζηνό και τον Καρατζά. Οι Γαλαξειδιώτες νόμισαν ότι ήρθαν για βοήθεια, αλλά γρήγορα κατάλαβαν ότι ήταν άλλος ο σκοπός τους.
 Ο Μαυροκορδάτος με τον Καρατζά πήγαν δυτικά να οργανώσουν διοίκηση της Δυτικής Ελλάδας με έδρα το Μεσολόγγι, και ο Νέγρης με τον Κατακουζηνό ανέλαβαν την Ανατολική με έδρα τα Σάλωνα όπου συγκρότησαν τον Άρειο Πάγο. Μόνοι πλέον οι Γαλαξειδιώτες ετοιμάστηκαν δια τον υπέρτατον αγώνα με την βοήθεια του συμπολεμιστή τους οπλαρχηγού Πανουργιά. Και έστειλαν την ακόλουθη επιστολή προς τον Ανδρέα Ζαΐμη.

11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1821 …………………………. 
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΩΤΩΝ ΠΡΟΣ ΑΝΔΡΕΑ ΖΑΪΜΗ

 «Φιλογενέστατε άρχων Κυρ Ανδρέα 1821 Σεπτεμβρίου 11, Γαλαξείδι Σας ειδοποιούμεν ότι διά την εχθρικήν αρμάδα οπού ήλθεν εις Πάτρας, με την δύναμη του τιμίου Σταυρού μας αν προφτάσουν και τα ελληνικά καράβια Υδροσπετσιώτικα, ελπίζομεν, ότι όλα (τα εχθρικά)θα χαθούν. Ημείς όμως εγινήκαμεν έτοιμοι διά να απαντήσωμεν, όσα θελήσουν να έλθουν. Διά τα εδώ, άμποτες να έλθουν δια να τους κάμομεν το πρέπον. Οκτώ μπουρλότα έχομεν έτοιμα. Μπαταριά στο Κεντρί, μπαταριά στο νησί Αψηφιάς, μπαταριές τρεις στο μεγάλο, του ιδίου μπαταριά στα Κάτω Αλώνια, μπαταριά στις Πούνταις, μπαταριά στο νησί Παναγιάς και ας έλθουν διά να ιδούν. Όμως πρώτα ο Θεός δεν έχομεν τίποτις. Η ευγένειά σας να έχετε τα στρατεύματα με μεγαλοκαρδίαν. Είναι πολλά αδύνατα τα σκυλιά. Μη δειλιούν οι Έλληνες. Κτυπάτε όσον και αν μπορείτε. Σας δίδομεν χαροποιάν είδησιν ότι κατ' αυτάς τας ημέρας μας προφθάνουν όλα τα στρατεύματα από τα ιδικά μας εις τον κάμπον της Λαρίσης, ότι κατά τα γράμματα που ελάβομεν από τους αγάδες και καπεταναίους αδελφούς μας, το εχθρικό ορδίνα το έχουν τελειωμένο. Όσοι Αρβανίτες ήτον εις την Ρεντίναν κλεισμένοι με τον τουρκολάτρην Τσολάκογλουν, όλοι έγιναν θυσία από την πυρκαϊάν των εκεί Ελλήνων, όπου τους έβαναν εις τα οσπίτια κλεισμένοι. Από το Ζητούνι σας λέγομεν, ότι ο Χαλήλ-μπέης με τον Οσμάν-μπέην απέρασαν εις το ιδικό μας μέρος. Του παππού μας έστειλε και κρυφίως τρία φορτώματα τζιπχανέδες εις τα καπιτάνια τα ιδικά μας, και τους επαράγγειλε να βαστάξουν διά να απεράση εις την Αγίαν Μαρίναν τα σεράγια του και έπειτα να υπάγουν οι Έλληνες να χτυπήσουν το Ζητούνι. Άρχων! Δεν είναι χρεια να σας βεβαιόσωμεν διά την μεγάλην χρείαν όπου έχομεν διά μπαρούτην και ως προθυμότατος οπού εισαι πάντα διά την ελευθερία του γένους, παρακαλούμεν να κάμεις τον ιζαρέν, όσον τάχιστα να μας προφθάσεις 100 οκάδες μπαρούτι. Αυτού εις την φιλοτιμίαν σας έχομεν την παντοχήν μας, γράφοντες εις την Δημητσάναν οπού να μας έχουν και άλλη έτοιμην, ότι είσαι βέβαιος αν έλθουν αυτά τα εχθρικά, καθώς το εμάθατε και η ευγένειά σας, οπού έχουν σκοπό οκτώ μόνο να έλθουν, ας έρθουν και περισσότερα. Η μπαρούτη να μας προφθάσει με τον ίδιον ιδικόν μας καπετάν Γιάννη. Το καϊκι να μη μας το στείλετε άδειο. Σας πληροφορεί και στοματικά ο πατριώτης μας. Γράψατε παντού εις την Πελοπόννησον. Εις ολίγας ημέρας ελπίζομεν να έλθουμεν Έλληνες της Ελλάδος από τα Δερβένια προς βοήθειάν σας. Μένομεν δούλοι σας. 
Οι έφοροι του Γαλαξειδίου ………………………….»

Στην επιστολή αυτή οι Γαλαξειδιώτες γνωρίζοντας τους κινδύνους που διατρέχουν, ψύχραιμοι ενισχύουν το ηθικό των Ελλήνων της Πελοποννήσου, ενώ λογικά αυτοί θα έπρεπε να ζητούν τόνωση του ηθικού τους, και αποφασίζουν, εγκαταλειμμένοι από όλους, να αμυνθούν μόνοι τους, με τις δικές τους δυνάμεις. Δηλώνοντας με πλήρη γνώση, το τη σημαίνει αυτό, ότι εμείς οι Γαλαξειδιώτες "ΘΑ ΚΑΜΟΜΕΝ ΤΟ ΠΡΕΠΟΝ". Και η δήλωση τους αυτή , όπως αναφέρει ο συγγραφέας Ιωάννης Μητρόπουλος στο βιβλίο του, είναι αντάξια της απαντήσεως του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς τον Μωάμεθ την  29η Μάϊου 1453 εις την πρόσκλησίν όπως παράδοση την Πόλιν και ισάξια με το "Μολών Λαβέ" του Λεωνίδα. 
Η βοήθεια από την Πελοπόννησο δεν ήρθε ποτέ. Έτσι με 350 πολεμιστές που μάζεψαν από τα γύρο χωριά και με τους 200 του Πανουργιά οχυρώθηκαν στο Γαλαξείδι και περίμεναν τον εχθρό. 
Την 22α Σεπτεμβρίου έφτασε ο Τουρκοαιγυπτιακός στόλος στο Γαλαξείδι με επικεφαλής τον Αιγύπτιο Ισμαήλ Γιβραλτάρ. Καθοδηγούμενος από το Αγγλικό πλοίο "Ζηνοβία". Λίγες μέρες πριν η αγγλική φρεγάτα «Γκάμπριαν» είχε επισκεφθεί το λιμάνι του Γαλαξειδίου,και  ο κυβερνήτης της οποίας έδωσε στον Καπουδάν πασά πολύτιμες πληροφορίες. 
Το αγγλικό πλοίο "Ζηνοβία"που προηγούταν του εχθρικού στόλου χωρίς να διστάσει καθόλου προσέγγισε σε ένα σημείο την ξηρά όπου από μόνοι τους οι Τούρκοι δε θα τολμούσαν να πάνε. Κατάπληκτοι τότε οι Γαλαξειδιώτες είδαν την αγγλική σημαία, και άκουσαν τις φωνών από το πλοίο που τους πληροφορούσαν ότι η Μεγάλη Βρετανία είναι σύμμαχος τη Υψηλής Πύλης. 
Συγχρόνως από το «Ζηνοβία» αποβίβασαν οβιδοβόλο στην ξηρά και άρχισαν να τους πυροβολούν.
 Αυτό ήτανε και το σύνθημα της έναρξης των εχθροπραξίων. Ο κανονιοβολισμός και από της δυο πλευρές κράτησε όλη την ημέρα.
Το βραδύ ο Πανουργίας και τα παλληκάρια του αποσύρθηκαν. Οι γαλαξειδιώτες βλέποντας ότι η αντίσταση είναι πλέον άσκοπη εγκατέλειψαν την πόλη και καταφέφυγαν στα γύρω βουνά. Στις 23 Σεπτεμβρίου το Γαλαξείδι έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Η καταστροφή ήταν ολική. Σπίτια, και εκκλησίες, τα πάντα, καταστράφηκαν, όσοι δεν κατάφεραν να ξεφύγουν βασανίστηκαν , και με κομμένα αυτιά και μύτες τους άφησαν να πάνε να συναντήσουν τους υπολοίπους που κρύβονταν στα βουνά. Το Γαλαξείδι, η ιστορική πολιτεία, η πατρίδα των ανδρείων ναυτικών, το κόσμημα της Στερεάς με τη δύση του ηλίου την Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 1821 δεν υπήρχε πια, μόνο οι καπνοί της καταστροφής μαρτυρούσαν το θλιβερό γεγονός. 

¨Οπως έχω γράψει στο https://kapodistrias1821.blogspot.com 
το «Ζηνοβία» ήταν πλοίο της Εταιρείας της Ανατολής, (Levnat Company), και ο πλοίαρχος και ήταν ο αδελφός του πράκτορα της Levnat Company στην Πάτρα που ήταν ταυτόχρονα και 
ο άγγλος Πρόξενος, Τζαίημς Γκρήν. 

Οι Τούρκοι απέπλευσαν το βράδυ της 19ης Σεπτεμβρίου/1ης Οκτωβρίου 1821 από τη Ναύπακτο και τα ξημερώματα της 21ης Σεπτεμβρίου/3ης Οκτωβρίου 1821 εμφανίστηκαν μπροστά στο Γαλαξείδι.

 Μπροστά από την «αρμάδα» των Τούρκων ήταν τα δυό Εγγλέζικα πλοία της Levnat Company το «Γκάμπριαν» και το «Ζηνοβία». 

Από την εργασία του κ.Ζέρβα υπογραμμίζω την αναφορά του, στην πρώτη πολιτική δολοφονία του Αγώνα. Στην δολοφονία του Ιωάννη Μητρόπουλο. 

Επίσης στην διέλευση των Άγγλων Πρακτόρων Μαυροκοδάτου και Σια, που πήγαιναν με τους μισθοφόρους τους, για να υλοποιήσουν το αγγλικό σχέδιο για «τρείς ηγεμονίες». 

Επίσης η προσφώνηση των Γαλαξειδιωτών προς τον Ζαίμη, «Φιλογενέστατε!», αποδεικνύει ότι την επανάσταση την έκαναν οι Φιλογενείς. 

Θυμίζω επίσης την επιστολή του Γαλαξειδιώτη καραβοκύρη Ηλία Φούντα από τα Σάλωνα προς στον Μεγάλο Πατριώτη και Φιλογενή σταφιδέμπορο Γιάννη Παπαδιαμαντόπουλο που ανταγωνιζόταν τους σταφιδεμπόρους της Levnat Company, που του έγραφε: «…ηξεύρεις καλά ότι το καράβι μου το πήραν οί Τούρκοι, το σπίτι μου το έκαψαν με ούλα τά σκουτιά μου και έμεινα αδειανός χωρίς να μού μείνει ένα πουκάμισο. Έμεινα ορφανός από τόσο βιός και τώρα περπατώ γδυτός…….. με τά εχθρικά καράβια πού ήρθαν και χάλασαν το Γαλαξείδι ήταν και δυό καράβια εγγλέζικα με τον αδελφό του κόνσολα της Πάτρας» Ηλίας Φούντας. 

Οι Τούρκοι πήραν τα 34 μεγαλύτερα καράβια αλλά δεν τα πήγαν στην Πάτρα. Τα τράβηξαν στην αγγελοκρούουμενη Ζάκυνθο και τα παρεδωσαν στην Εταιρεία της Ανατολής, και όλα τα άλλα τα έκαψαν. 

Σπυρίδων Χατζάρας